Milan Rakovac: Rijeka – Fiume

Čujem neki dan da se organiziralo desetak Slovenaca u Austriji, u Koruškoj, gdje bi se trebale nalaziti dvojezične ploče, a nema ih. Namjerno bi, po nekoliko puta, vozili kroz mjesto 70 kilometara na sat, a ograničenje je 60, dok im policija ne bi poslala kazne. Tada bi ovi u prekršaju poslali tužbu ustavnom sudu, jer da tamo ne piše naziv na slovenskome pa oni ne razumiju da voze kroz naseljeno mjesto

No, dobro, fešte su prošle i sad se možemo vratiti u normalu. Za to su mi ovog puta dale papa-in-bocca neke poruke koje su poslali znamenitome milanskom dnevniku Corriere della sera s dvije elektroničke adrese. Luca Malaman, lukediver66@yahoo.it, te Giuseppe Gianetti, indiana@dastwebnet.it. A to La Voce posve ispravno donosi u cijelosti, uz odgovor autoritativnoga Sergia Romana glavom i bradom; posrijedi je Rijeka-Fiume i nedavno plivačko prvenstvo Europe.
Veli Malaman: »…L’Italia ha paura del suo passato andando a scrivere che il record e stato ottenuto durante i campionati europei di Rijeka. Rijeka ha un nome italiano: Fiume. Non riesco a capire perche non si possa usarlo?«. – »Italija se boji svoje prošlosti, budući da piše da je rekord postavljen za Europskog prvenstva u Rijeci. Rijeka ima i talijansko ime: Fiume. Ne shvaćam zašto se ono ne bi moglo upotrijebiti?«.
Dodaje Gianetti: »Secondo tutta la stampa italiana, Corriere compreso, i campionati europei di nuoto si sono appena svolti a Rijeka, in Croazia… Rijeka in italiano si chiama Fiume, e che possibile chiamarla col nome italiano senza essere tacciati de ‘danunnzianesimo’ o, non sia mai, di fascismo…« – »Shodno svom talijanskome novinstvu, uključujući i Corriere, netom završeno Europsko prvenstvo u plivanju održano je u Rijeci, u Hrvatskoj… Rijeka se na talijanskom zove Fiume, i moguće je zvati ju talijanskim imenom, a da ne budete ušutkani zbog ‘danuncijanstva’ ili, ne daj bože, fašizma…«
Naravno da sam namjerno uvrstio i talijanski jezik, s obzirom na temu, i na naš ambijent, u kojem su u uporabi (što god propisivale države, sadašnje i bivše) nazivi poput Rijeka i Pula, Fiume i Pola, za razliku od onih mjesta gdje je to propisano i ne poštuje se. Primjerice, na širem tršćanskom području, na Krasu gdje sam prošao kroz prekrasne nove tunele i autoceste, i gdje bi morale biti dvojezične ploče, ali im nema traga. Kao za posve slovensko selo Zgonik, koje je dvojezično označeno tek na samom ulazu, ali ne na pristupnim cestama.
Čujem neki dan da se organiziralo desetak Slovenaca u Austriji, u Koruškoj, gdje bi se trebale nalaziti dvojezične ploče, a nema ih. Namjerno bi, po nekoliko puta vozili kroz mjesto 70 kilometara na sat, a ograničenje je 60, dok im policija ne bi poslala kazne. E, tu sam te ček’o – tada bi ovi u prekršaju poslali tužbu ustavnom sudu, jer da tamo ne piše naziv na slovenskome pa oni ne razumiju da voze kroz naseljeno mjesto.
Bizarne pričice, koje kanda uzajamno nisu povezane, zar ne? O, jesu, jesu, sve je ovdje između Alpi i Jadrana i te kako povezano. Jer, veli u odgovoru onoj dvojici Sergio Romano: »…Quando reclama una provincia irredenta e risece a impadronirsene, lo Stato nazionale europeo cerca di cancelare i segni della presenza straniera e impone i propri nomi. E quello che l’Italia ha fatto nella provincia di Bolzano ricorrendo a vecchi nomi latini o, addiritura, alla fantasia. E cio che la Jugoslavia ha fatto in Istria e Dalmazia… Non e facile continuare a chiamare Pole e Fiume due citta dove gli italiani sono ormai una piccola percentuale della popolazione… credo anch’io che i giornalisti italiani… dovrebbero ricordare, almeno tra parentesi, che la citta si chiamava Fiume. E un ommagio doveroso alla sua storia e a coloro che hanno dovuto abbandonarla«.
Sergio Romano, daleko je Milano, kao što čitamo, pada iz gaf u gaf: »Kada neku pokrajinu proglasi neizbavljenom i domogne je se, europska nacionalna država nastoji izbrisati znake strane prisutnosti i nametnuti svoje nazive. Tako je postupila Italija u provinciji Bolzano posežući za starim latinskim nazivima, ili čak za maštom. I to je napravila Jugoslavija po Istri i Dalmaciji… Nije lako nastavljati nazivati dva grada Pola i Fiume gdje Talijani čine sad već malen postotak… i ja vjerujem da bi talijanski novinari… trebali podsjećati, barem u zagradama, da se grad zvao Fiume. To je dužno uzdarje njegovoj povijesti i onima koji su ga morali napustiti«.
Italija je pribjegavala »starim rimskim nazivima, ili čak mašti« ne samo u južnom Tirolu, nego i u Istri i Dalmaciji, uvaženi kolega. Jugoslavija to nije morala, jer po Istri i Dalmaciji imala je oduvijek i svoje vlastite nazive, za vlastita mjesta, kao i za ona romanska. Kao i Italija. No, to i nije bitno. Ali je bitan gaf da u Rijeci i Puli Talijani čine mali postotak; u Rijeci, doduše, i čine, ali u istoj Rijeci postoje uzorne talijanske kulturne institucije, poput izdavačke kuće EDIT, Talijanske drame, talijanskih osnovnih i srednjih škola. A u Puli je oko deset posto Talijana, ne tako malo, i opet uz brojne etničke ustanove poput sveučilišne nastave na materinjem jeziku: i to bi bilo dužno poštovanje talijanskih novinara Talijanima koji ovdje žive, premda se treba sjećati i onih koji su otišli u egzodus, (nakon 1918.) Hrvata i Slovenaca, i (nakon 1945.) Talijana.
A što se mašte tiče, eto, isto to selo Zgonik, što znači naprosto zvonik, u Italiji današnjoj zove se Sgonico, dakle zvoniko. S pravom zvone na uzbunu čitatelji Corrierea, i naravno da novinari iz neznanja pišu Rijeka, a ne Fiume, a bliži se dan kad ćemo svi biti Europljani, i kada ćemo moći »zvoniti« kako je koga volja. (Glas Istre – Milan Rakovac)